Het BAM museum in Tynda

Het loopt anders met Vera dan ik had begrepen. Ze is niet in het museum. Svetlana is er.
Svetlana is eveneens een spraakzame dame, ze spreekt perfect Engels en vanmorgen is ze mijn gids.
Het museum zelf zou ik vanbuiten niet als museum herkennen. Het is gewoon gevestigd in een gebouw zoals alle gebouwen hier ook winkels, scholen en kantoren kunnen huisvesten. Ik herken de speciale functie (nog) niet. Het museum heeft lange gangen en verschillende kamers waar de afdelingen ondergebracht zijn. Het assortiment bestaat vooral uit foto's en de uitleg erbij is in het Russisch. Maar er zijn ook voorwerpen en Svetlana is een geanimeerd verteller. Ze heeft last van haar keel, schraapt en kucht soms, verontschuldigd zich; maar ik heb er geen last van ;)

We staan voor een houten overzichtskaart van het BAM-traject. Svetlana heeft een dirigeerstokje in de hand. Ze vertelt dat ze Engelse les geeft en graag een aanwijsstok in de hand heeft. Ze tikt met de stok op het hout en vraagt mij naar het verschil tussen little en small. Waarschijnlijk is ze een goeie juf.
Er is een big-BAM en een little-BAM spoorlijn. De big-BAM spoorlijn gaat van Tayset (midden-Siberië) naar Sovetskaya Gavan Sortirovochny (aan de oostkust van Rusland ), een traject van 4287 km. Er is ook een little-BAM spoorlijn en die gaat vanaf Tynda zuidwaarts. Ook noordwaarts zijn er stukken spoorlijn. Bijvoorbeeld richting Jakoetsk. Niet helemaal tot aan, op het laatst moet je nog een stuk met een vliegtuig of terreinwagen. Interressant!
Svetlana vertelt dat het hoofddoel voor de aanleg van de BAM de ontginning en het vervoer van mineralen uit Siberie was, goud, steenkool enz.

1 van de vertrekken onthult de geschiedenis van little-BAM. Deze spoorlijn, aangelegd van 1932 - 1937, is 178 kilometer lang en gaat vanaf Tynda zuidwaarts naar Bomovskaya. Gevangenen vanuit Gulagkampen werden hier in de 30-er jaren onder erbarmelijke omstandigheden gedwongen te werken aan de spoorlijn. Ze leefden (en stierven) in 24 BAM werkkampen verspreid over het traject (BAMlag) Tijdens de WO2 (1942) werd de little-BAM spoorlijn gesloopt en afgevoerd naar Stalingrad om daar hergebruikt te worden vanwege de oorlogvoering.
Ik staar naar een foto waarbij mannen rond een graf staan. Svetlana vertelt: 'daar wordt de 16-jarige dochter van de kampcommandant begraven. Ze was verkracht door de gevangenen als wraak voor zijn wrede bewind.'
De spoorlijn is aangelegd onder zeer zware omstandigheden. Het terrein kenmerkt zich door bergen, wouden en permafrost. Er zijn bruggen aangelegd over rivieren, tunnels door bergen. Allemaal onder zeer barre en primitieve omstandigheden. Ik zie een foto waarbij mannen tot aan hun middel in de sneeuw staan. Ze zijn gedropt door een helikopter om een weg te banen door de taiga. Bomen moeten gekapt, geruimd, de grond geëgaliseerd, de spoorlijn aangelegd.
Er is een foto van een terrein waarop beenderen liggen. 'Dat is een gruwelijk onderdeel van de geschiedenis van de BAM,' zegt Svetlana 'en inmiddels geen geheim meer'.

Dan is er een vertrek in het museum gewijd aan de oorspronkelijke bevolking van het gebied rond de BAM. Mensen leefden en trokken hier vroeger en (soms) nog steeds door de taiga. Ze wisten hoe te leven en overleven. Met rendieren als vee en trekdier. Gebruiksvoorwerpen, sleden en tenten werden gemaakt van materiaal uit de omgeving, van beenderen en huiden. Mij vallen de versieringen op. Dingen mooier maken, speciaal maken. Tijd en aandacht voor het niet-functionele.
Ik denk aan de stad Tynda waar de nieuwe gebouwen zo saai en functioneel mogelijk zijn en vrouwen hun ogen en lippen verven. Hun kinderen versieren. De wereld een beetje mooier maken. Een menselijke behoefte.

Svetlana praat positief over de stad Tynda. Vroeger stonden er houten huizen zoals ik ze overal tegenkwam langs het spoor. Toen de stad een belangrijke functie kreeg voor de werkers aan het spoor zijn de gebouwen vernieuwd. Overal verrezen flats.
Voorzichtig zeg ik iets over lelijkheid.
Svetlana kijkt me niet-begrijpend aan.

Donderdag 23 maart 2017